GIẢI MÃ SINH LÝ LÀN DA [Phần 1]
Da bao bọc toàn bộ cơ thể, là ranh giới ngăn cách cơ quan bên trong cơ thể với môi trường bên ngoài. Da có chức năng bảo vệ cơ thể chống lại các tác động của môi trường bên ngoài (tia cực tím, chất ô nhiễm, vi khuẩn... )
Da là cơ quan lớn nhất trên cơ thể con người. Da chiếm 16% trọng lượng cơ thể và diện tích da của 1 người lớn lên đến 1,6 – 1,8m2.
1. CẤU TẠO DA
- Da gồm 3 lớp: Biểu bì, trung bì, hạ bì
- Độ dày của da: 1,5 - 4mm, vùng mắt 0,3mm.
- Thành phần hóa học cấu tạo da: Nước 70%, Protein 27%, Lipid (mỡ) 1,5%, Cacbon-hydrate 1%, Muối vô cơ 0,5%.
1.1. Lớp biểu bì
Là lớp ngoài cùng, dày từ 0.2- 1.5 mm. Gồm 4 lớp chính nằm xếp chống lên nhau theo thứ tự: Lớp đáy (stratum basale), Lớp gai (stratum spinosum), Lớp hạt (stratum granulosum), Lớp sừng (stratum corneum), Riêng lòng bàn tay và bàn chân có thêm lớp bóng (stratum lucidum), nằm xen kẽ giữa lớp sừng và lớp hạt.
- Lớp đáy (stratum basale): Là lớp dưới cùng của biểu bì, có khoảng 15-20 lớp tế bào xếp chồng lên nhau; tại đây các tế bào Keratinocyte được sản sinh mạnh mẽ và liên tục. Trong những tế bào này, một số sẽ được di chuyển lên phía trên và biệt hóa thành tế bào gai, một số ở lại lớp đáy tiêp tục duy trì quần thể Keratinocyte cơ bản - những tế bào này được gọi là tế bào gốc của biểu bì. Lớp Đáy tiếp giáp trực tiếp với lớp trung bì và có hình gợn song, được các mạch máu ở lớp hạ bì cung cấp chất dinh dưỡng nên quá trình sản sinh ra tế bào mới ở lớp đáy diễn ra liên tục. Tại đây có mặt của tế bào tạo sắc tố Melanocytes, có nhiệm vụ sản sinh ra melanine và tế bào cảm giác Merkel.
- Lớp gai (stratum spinosum): Có khoảng 6-20 lớp, là lớp tế bào Keratynocytes trưởng thành. Khi các tế bào đáy di chuyển lên trên nó căng các cầu nối demosome để liên kết & trao đổi chất giữa các tế bào với nhau, trông giống như gai tế bào. Tại đây keratinocyte sản sinh rất nhiều chất sừng keratin. Lớp gai là lớp dự trữ thay thế tế bào hạt, và khi rời khỏi lớp gai, chúng sẽ chết.
- Lớp hạt (stratum granulosum): Có khoảng 3- 4 lớp tế bào. Khi các tế bào gai di chuyển lên trên, nó vỡ nhân tế bào tạo thành các hạt nhỏ Keratohyalin. Keratohyalin chứa chất sừng keratin, lipid gian bào, và các nhân tố giữ ẩm tự nhiên NMF (Natural Moisturizing Factor). Các tế bào hạt không nhân, sự trao đổi chất kém. Tại đây quá trình sừng hóa bắt đầu.
- Lớp bóng (lớp sáng/ lớp trong) (stratum lucidum): Có 2-3 lớp tế bào. Đây là lớp chứa vỏ nhân tế bào; lớp vỏ này không nhân bị ép nhẹ, trở nên bằng phẳng và không thể phân biệt được. Lớp vỏ này chỉ nằm ở lòng bàn tay và lòng bàn chân của cơ thể. Lớp vỏ này giúp cấu trúc da làm nhiệm vụ bảo vệ tốt hơn, làm giảm tổn thương khi chúng ta vận động, đi đứng, cầm nắm.
- Lớp sừng (stratum corneum): Là lớp trên cùng của biểu bì, gồm có khoảng 10-20 lớp tế bào. Ở giai đoạn này, chúng được gọi là tế bào chết Corneocytes. Các tế bào không nhân, nằm xếp chồng lên nhau, chuẩn bị cho quá trình bong. Da càng ít lớp sừng, da càng mỏng, khả năng bảo vệ càng kém.
Da nhiều lớp sừng quá mức dẫn đến hiện tượng sừng hóa quá độ.
Theo quy luật tự nhiên, mỗi ngày làn da của chúng ta sẽ sản xuất ra vài triệu tế bào mới mỗi ngày. Những tế bào cũ (tế bào chết) sẽ bị bong tróc, đào thải. Chu kỳ trung bình 28 ngày là vòng đời cho một tế bào được sinh ra và mất đi. Các tế bào được sinh ra ở lớp đáy và biệt hóa lên đến lớp sừng mất trung bình 14 ngày, nằm tại lớp sừng thêm 14 ngày và bong ra. Tuy nhiên, ở những người trẻ tuổi, chu kỳ diễn ra nhanh hơn, khi làn da còn được cung cấp đầy đủ dưỡng chất, cơ chế nhân đôi tế bào diễn ra mạnh mẽ, làn da được thay mới liên tục. Và khi càng lớn tuổi thì cơ chế này diễn ra càng chậm lại, sự tích tụ tế bào chết ngày càng nhiều, da ngày càng bít tắc, hấp thu dưỡng chất kém, da sần sùi, mờ sạm và thô ráp.
Các loại tế bào ở lớp biểu bì:
- Tế bào sừng Keratinocytes là tên gọi chung cho các tế bào sừng của lớp biểu bì. Chiếm 90 -95% trong cấu trúc da lớp biểu bì.
- Tế bào sắc tố Melanocytes: sản sinh sắc tố tạo màu da và bảo vệ
- Tế bào cảm giác Merkel : nằm xen kẻ ở lớp tế bào đáy và nối trực tiếp với các đầu mút dây thần kinh.
- Tế bào miễn dịch Langerhans: nằm lẫn vào trong lớp gai, chuyên nhận diện các yêu tố xâm nhiễm vào da, đảm bảo yếu tố miễn dịch tại chổ cho da.
1.2. Lớp trung bì
Độ dày từ 1 – 3mm, dày gấp 15-20 lần so với biểu bì. Nằm giữa thượng bì và hạ bì được ngăn cách bởi lớp màng đáy hình gợn sóng mỏng, cấu trúc 2 phần:
- Bì nhú (papillary dermis) còn gọi là bì nông gồm nhiều tế bào và ít mô sợi.
- Bì lưới (reticular dermis) gọi là bì sâu, chủ yếu là mô sợi, ít tế bào.
Thành phần cấu tạo nên trung bì: Quyết định độ săn chắc và đàn hồi của da
1. Sợi Collagen: Các sợi collagen liên kết với nhau giúp da săn chắc.
2. Sợi Elastin: Duy trì độ đàn hồi trên bề mặt da. Có tác dụng liên kết chặt chẽ với sợi Collagen để giữ vững cho da khỏe mạnh.
3. Hyaluronic: Là dung môi chứa collagen và elastin mỗi cơ thể con người có khoảng 15gram HA và lượng này biến đổi, thoái hoá hoặc được tái tạo mới mỗi ngày.
Các loại tế bào:
- Tế bào sợi hình thoi có nhân to hình bầu dục, có tác dụng làm da lên sẹo
- Mô bào hình thoi hoặc hình sao, nhân bé và đặc hơn. Đóng vai trò bảo vệ cơ thể.
- Dưỡng bào (Mastocyte): Liên quan miễn dịch phóng thích hictamin không gây ngứa.
1.3. Lớp hạ bì
Gồm những tế bào mỡ hình tổ ong chứa lượng dinh dưỡng dư thừa. Giúp điều hòa thân nhiệt và bảo vệ cơ xương, bảo vệ cơ thể khỏi những áp lực từ bên ngoài
